Η σχέση μου με τα της Οικονομίας

Σήμερα διάβασα την επισκόπιση του βιβλίου "Ημιμάθειας Εγκώμιο" από τον διαδικτυακή μου συμπάθειά, τον Greek Rider,
και ξαναδιάβασα ένα περσινό μου PM σε ένα forum
τα οποία νομίζω πως μαζί περιγράφουν αρκετά καλά την σχέση μου με τα της οικονομίας:


«Καταρχήν οι απόψεις μου για την οικονομία δεν είναι θέσφατα, δηλαδή η οικονομία δεν λειτουργεί επακριβώς έτσι, και ενίοτε δεν λειτουργεί καν έτσι.
Και η δική μου αφήγηση είναι μια ακόμη, όμως πιστεύω πως σου άρεσε επειδή δείχνει να εξηγεί μηχανιστικά ορισμένες σχέσεις χωρίς να χάνει το όλον.

Και αντίθετα από ότι θα περίμενες, αυτό (το να μην χάνεις το όλον δηλαδή) δεν είναι συνηθισμένο!

Σήμερα, (και πάντοτε) με την οικονομία ασχολούνται 3 ειδών άνθρωποι, θα έλεγα:
1) Οι πλούσιοι (χρηματιστές, μεγάλοι έμποροι, βιομήχανοι)
2) Οι Αρχηγοί (Τραπεζίτες, Υπουργοί)
3) Οι Οικονομολόγοι.

Και οι τρεις *δεν* έχουν κίνητρα ώστε να κάνουν *συνεκτικές* αφηγήσεις:

1) Οι πλούσιοι, επειδή "η γνώση είναι χρήμα" και τελικά η δική σου γνώση θα πάει ενάντια στα δικά τους χρήματα (δεν μπορεί όλοι να κερδίζουμε!)

2) Οι Αρχηγοί, γιατί αν δεν ξέρουμε, δεν μπορούμε να τους κρίνουμε για τα λάθη τους,
πχ το '80-'90 λέγανε "ιδιωτικοποιήστε τα όλα", τώρα λένε "ο κρατισμός θα μας σώσει",
πότε τελικά λένε το σωστό?

3) Οι οικονομολόγοι, μάλλον από ματαιοδοξία, και όχι όλοι, θέλουνε να λένε μόνο αυτοί το "παραμύθι", και πολύ συχνά ούτε αυτοί τα ξέρουν καλά, λόγω της υπερ-εξειδίκευσής τους.


Το θέμα είναι ότι όλα αυτά τα ανακάλυψα καθώς ξεκινούσα το "οικονομικό ταξίδι" μου, θα έλεγα πριν 10 χρόνια, περίπου 25 χρονών, "αιώνιος", τότε, φοιτητής πολυτεχνείου (Η/Μ) με ενασχόληση με τα κοινά, αριστερός.

Οι λόγοι που πήρα την συνειδητή απόφαση να μαθαίνω οικονομία (όχι οικονομικά, ακόμη δεν ξέρω) ήταν 2:
α) Παρατηρούσα ότι στις οικονομικές σελίδες των εφημερίδων διάβαζα πολλά παραλλειπόμενα (πχ ότι δεν θα δωθούν αυξήσεις επειδή το 'πε ο πρόεδρος του ΣΕΒ), και γενικά τα νέα
Ι) ήτανε "αφιλτράριστα" (δεν εξυπηρετούσαν κομματικές σκοπιμότητες) και
ΙΙ) προηγούντουσαν μερικούς μήνες (πχ ξέραμε ότι θα πάρουμε το C4I στους ολυμπιακούς επειδή η Siemens προσελάμβανε υπαλλήλους στην Ελλάδα),

β) παρατηρούσα πως υπήρχε ένα "κενό" σε ο,τι αφορούσε τα οικονομικά στα φοιτητικά σχήματα, δεξιά και αριστερά, μια υστέρηση σε αναλύσεις,
ενώ πχ ανέλυαν τον Σαμαρά, τον Αβραμόπουλο, τους Αμερικάνους, τους Τούρκους, τα πτυχία και τα εργαστήρια,
ποτέ δεν λέγανε κάτι για τα επιτόκια, τα ελλείμματα και το νόμισμα (τότε σε δραχμές) πέρα από τα τετριμμένα, "δώστε λεφτά για τη παιδεία", "όχι στους εξοπλισμούς", κτλπ.
Δηλαδή μια ετερόνομη στάση, πως άλλοι φροντίζουν για αυτά, οι "μεγάλοι" που ξέρουν, και άλλα τέτοια.


Τώρα για το (β), δεν θυμάμαι, έχουν περάσει 10 χρόνια, το σκέφτηκα μόνος μου ή με επηρέασε ένα βιβλίο του Jeremy Rifkin (του ψάχνω...ίσως είναι το "End of Work"...μπορεί άλλο) το οποίο υποστήριζε ανάμεσα σε άλλα, πάνω-κάτω, πως η οικονομία είναι εύκολη!
Και πως η οικονομία πρέπει να είναι μέρος της ενασχόλησής μας, όπως το δίκαιο, η φιλοσοφία, η πολιτική και η τέχνη, ο έρωτας, και τα ταξίδια, κτλπ.
(το τελευταίο μπορεί και να είναι εντελώς δικό μου :-)

Βασικά τότε ('90) παίζονταν το θέμα με τα "ελλείμματα" (maastricht) και με το πως αν τα περιορίζαμε, θα πηγαίναμε κόντρα στις συμβουλές του Keynes,
και άλλα τέτοια.

Ποιος ήταν ο Keynes και γιατί οι συμβουλές του ήταν τόσο σημαντικές?

Ε, έμαθα τι ήταν οι "κλασικιστές":
Δες Adam Smith, με τον πλούτο των Εθνών, όσο διαβάζω από εδώ κι από κει για αυτά που είπε (δεν έχω διαβάσει τίποτε από το πρωτότυπο, αλλά μάλλον θα το κάνω κάποτε) τόσο πείθομαι πως ήταν αριστερός και πως οι καπιταλιστές απλά υιοθέτησαν την ανάλυσή του σαν ανάχωμα στον Μαρξ, επειδή έπρεπε κάτι να λένε.

Έπειτα έμαθα για την Κρίση του '29, και πως ο Keynes πρότεινε στο κράτος να αποκτήσει(!) ελλείμματα ώστε βάζοντας μπροστά την αξιοπιστία του να δανειστεί και να πληρώσει τους πολίτες του (μέσω δημόσιων έργων) ώστε να πάρει μπρος η οικονομία

Παράλληλα ξανάκουσα αυτό που μου έλεγε ο καθηγητής των μαθηματικών μου στην 3η λυκείου ο οποίος έπαιζε από τότε, το '90, στο χρηματιστήριο, πως ουσιαστικά "ο πόλεμος είναι η ασπιρίνη της οικονομίας", δηλ. πως αυτή σταμάτησε τελείως τις συνέπειες της κρίσης του '29.

Τέλος ο Rifkin με έμαθε κατηγορώντας τους, ποιοι είναι οι Νεο-κλασικιστές, (δες Hayek, διάβασα λίγο ένα "προπαγανδιστικό" του βιβλιαράκι για τους φοιτητές των μεγάλων σχολών το '50(?) μου άρεσε, έλεγε μερικά απλά πχ ότι το πλαφόν στην τιμή του γάλατος ή το δελτίο δεν βοηθάει αλλά στην πραγματικότητα επιτείνει το πρόβλημα αφού τελικά μειώνεται η παραγωγή λόγω εξάλειψης του κινήτρου του κέρδους στους παραγωγούς)

Φυσικά ο Rifkin τους κατηγορούσε ότι στο πίσω μέρος του μυαλού τους έχουν "καποια ρυθμιστική αρχή" για ό,τι δεν είναι κερδοφόρο, πχ υποδομές, δρόμοι μπροστά στο σπίτι μας, antitrast regulation, litigations, μέχρι κι ασφάλειες.

Το ίδιο κατέληγαν και κάποια βιβλία του Τσόμσκι σχετικά με την οικονομία, που επίσης τα θεωρώ σαν τα βασικά στυλώματα στην απόπειρά μου να διαμορφώσω προσωπική άποψη για τα οικονομικά.

Γενικά πλέον δεν θυμάμαι, αλλά θα σου ξαναπρότεινα Τσόμσκι, έχει πει καταπληκτικά πράγματα, πχ εκεί που μιλάει για την ιατρική έρευνα από τις φαρμακευτικές εταιρίες και πόσο εσφαλμένη αντίληψη έχουμε υποστηρίζοντας την ιδιωτική πρωτοβουλία στην προκειμένη περίπτωση.


Εντύπωση πάντως μου είχε κάνει και ένα από τα βιβλία του Galbraith, δεν θυμάμαι πολλά, αλλά νομίζω έλεγε πως η οικονομική δύναμη προερχόταν από την γνώση των πολιτών της οικονομίας(!) μια εναλλακτική αυτοαναφορική περιγραφή του πλούτου των εθνών.
(τότε δε ήξερα πως ήταν η βασική επιρροή του Α.Παπανδρέου)


Φυσικά όλα ήρθαν και έδεσαν όταν ανακάλυψα τον Καστοριάδη.
Τρομερός τύπος, έχει steep learning curve γιατί χρησιμοποιεί τις υπάρχουσες ελληνικές λέξεις με νέα νοήματα.
Αν όμως έχεις υπομονή θα δεις ότι τα νοήματά του είναι πιο σφιχτά και άρα αν τα υιοθετήσεις, γίνεσαι πιο παραγωγικός σε ιδέες.
Στο οικονομικό, υποστηρίζει, ανάμεσα σε πολλά άλλα, πως η Πολιτική προηγείται της Οικονομίας.
Θυμίζω πως η δοξασία για το "αόρατο χέρι της αγοράς" υπονοεί το ανάποδο...
Πχ ένα 5ετές πλάνο λέει πως ένα μεγάλο φράγμα δεν αποδίδει, όμως σε ένα 30ετές γίνεται εφικτό.
Τι χρόνο θα επιλέξουμε?
(αυτό είναι καθαρά πολιτική απόφαση με feedback μόνο από τις αγορές)
Δοκίμασε την "Άνοδο της Ασημαντότητας" για αρχή, μικρές συνεντεύξεις για πολλά διαφορετικά θέματα.


Τέλος, σχετικά με τους "κλασσικούς" θα σου πω πως δεν έχω διαβάσει παρά ελάχιστο απευθείας από το Μαρξ.
Μην υποτιμάς όμως μιαν άποψη επειδή αναφέρεται σε αυτόν.
Ναι, έγραψε το Κομμουνιστικό Μανιφέστο και εκεί μίλαγε για την Δικτατορία του Προλεταριάτου αλλά *μόνο* εκεί.
Μερικές ιδέες του όπως πχ η Υπεραξία είναι must και όλες οι ορθόδοξες οικονομολογικές θεωρίες χρειάζεται πάντα να την αντιμετωπίσουν.


Σε πιο προσωπική βάση, νομίζω ότι πρέπει να αναφέρω και τον Χασαπογιάννη, τον τότε καθηγητή οικονομικής έδρας στο ΠΠατρών, που όντως βαθιά κομμουνιστής (και πολλά άλλα) δεν ντρεπόταν να μας διδάσκει την έννοια του κεφαλαίου, των τραστ, την διαφορά στα ιστορικά οικονομικά συστήματα (μέχρι τότε αντιμετώπιζα τη λέξη "καπιταλισμός" ως βρισιά από τους κομμουνιστές).
Φυσικά κάναμε λίγο αποσβέσεις, νόμους αγοράς και ζήτησης και μερικά άλλα διαγράμματα οριακού...κάτι...δεν είχαν πολύ σημασία, αν χρειαστεί τα φρεσκάρεις άμεσα.

Και επειδή όλα αυτά τα μαθαίναμε μέσα στο πολυτεχνείο, μου έδωσαν την εντύπωση πως είναι "προσιτά",
και πως απλά οι οικονομολόγοι βγάζουν τα μοντέλα αλλά το να τα ξέρεις και να παράγεις τους δικού σου "νόμους" είναι εφικτό.


Επίσης με είχε επηρεάσει το ρητό "ακολούθα το χρήμα" για να βρεις ότι ψάχνεις, πχ:
Γιατί φτιάχτηκε η ΕΕ?
Για να στηρίξει την αγροτική πολιτική των κεντρικών χωρών Γαλλία, Γερμανία, και συνεπώς το 80% του ecofin (ουσιαστικά έτσι λέγεται ο προϋπολογισμός της ΕΕ, από το συμβούλιο των υπ. οικονομίας που τον παράγει) πηγαίνει για τη γεωργία! (το '90)

Σου 'πα φίλε mike πως διάβαζα και τις οικονομικές εφημερίδες.
Τότε μου άρεσε ο επενδυτής, επειδή έγραφε ο Ν. Φελέκης κανονικές αφηγήσεις της πραγματικότητας,
Ακόμη το κάνει καλά.
Αργότερα βρήκα την Ζέτα Ζήκου, της καθημερινής, έμαθα πρώην Α/συνέχεια(?) που γράφει πρώτη σελίδα κάτω-κάτω.
(Πολλοί απενοχοποιημένοι αριστεροί έχουν και πολύ δυνατή σκέψη στα οικονομικά ακριβώς επειδή δεν καπελώθηκαν από το σύμπλεγμα που περιγράφω στην αρχή, λόγω ακριβώς της επαναστατικότητάς τους.)
Βρες τους δικού σου ώστε να χτίσεις το δικό σου μηχανισμό να αντλείς μηνύματα από τις εφημερίδες.

Όταν ανακάλυψα τον economist είχα καλύψει σε μεγάλο βαθμό την ανασφάλειά μου ότι "ουφ, δεν ξέρω τι δεν ξέρω!".
Πχ έμαθα για την κινητικότητα του κεφαλαίου, την βασιλεία 1 και 2 και την αξία (ή απαξία) που έχουν οι μεταπολεμικοί οικονομικοί οργανισμοί (ΟΑΣΕ, ΔΝΤ Παγκόσμια Τράπεζα) και κατάλαβα ότι δεν σημαίνει και πολλά περισσότερα η παγκοσμιοποίηση, ιδιαίτερα αν προσθέσεις και πολλά κομπιούτερ :-)
Ταυτόγχρονα είχα ευκαιρία να παρακολουθώ πως μεταχειρίζονται τα επιτόκια, τους πληθωρισμούς, τις ισοτιμίες,
ακόμη και τώρα δεν τα ξέρω, αλλά καταλαβαίνω πως και εκείνοι δεν τα ξέρουν εντελώς, γιατί πολύ απλά δεν υπάρχει απόλυτοι νόμοι σε τέτοια μεγέθη.


Τελειώνοντας θα έλεγα να διαβάσεις εγκυκλοπαιδικά για τον πληθωρισμό, είναι SOS, είναι και μάλλον από τους λίγους "φυσικούς νόμους" στην οικονομία,
λίγο για τα ιδρύματα/θεσμούς ΔΝΤ, ΠΠ, Bretton Woods(καταργήθκε και αντικαταστάθηκε από το FIAT Money) και γενικότερα τον Β ΠΠ (πόλεμος πατήρ πάντων γαρ) και τσουπ....αυτό ήτανε!
Πλέον θα μπορείς να καταλάβεις τι μαλακίες (ή αν) έλεγε ο Γκαργκάνας (προηγούμενος διευθυντής της ΤτΕ)

Εντέλει προτείνω να μην διαβάζουμε βιβλία για να απαριθμούμε τους τίτλους τους ώστε να αποστομώνουμε τους συνομιλητές μας, αλλά για να δοκιμάζουμε και να καταρρίπτουμε τις εικασίες μας, στήνοντας τις επόμενες.
Δεν έχει σημασία αν θυμάσαι το τίτλο αλλά αν άλλαξε κάτι στις απόψεις σου, αν προστέθηκα ή αναιρέθηκε κάτι!

Πάντως, όπως είδες, ούτε έχω σπουδάσει οικονομικά ούτε είμαι αυθεντία.
Αλλά επιμένω, δεν είναι του πεταματού αυτά που λέω.

Και συγνώμη για το μάκρος...

Καλό βράδυ.»